Γράμμα από τον Αμαζόνιο (Letter from the Amazon)
This article was published in Haniotika Nea, June 2016, shortly after my return from the Amazon jungle. It addresses certain aspects of our western civilization that I had the opportunity to observe and ponder during my stay in the jungle, and which I think have become highly problematic and harming for our souls.
Αγαπητοί φίλοι,
Σας γράφω αυτό το γράμμα από τη ζούγκλα του Αμαζονίου, όπου μένω τους τελευταίους μήνες. Η σειρά των τυχαίων γεγονότων που με οδήγησε εδώ δεν έχει τόση σημασία, όσο έχει η βαθιά ανάγκη να ξαναβρώ αυτό που ένιωθα πως είχα από καιρό χάσει.
Βρέθηκα, όπως στο όνειρο, να ζω με παραδοσιακούς θεραπευτές του Αμαζονίου (σαμάν ή κουραντέρος) της φυλής Shipibo, οι οποίοι ζουν και θεραπεύουν με τη βοήθεια ενδημικών φυτών της περιοχής μέσω γνώσης και εμπειρίας που έχει περάσει από γενιά σε γενιά.
Η θεραπεία με φυτά, η επαφή με τα πνεύματα, η τέχνη (μουσική, κέντημα, χειροτεχνία, ζωγραφική), η καλλιέργεια της γης, το ψάρεμα και το κυνήγι, η συλλογική ζωή αποτελούν μια αδιαίρετη ενότητα, μια εμπειρία του ζειν πολύ διαφορετική από τη δική μας στη δύση.
Ζούμε σε έναν κόσμο κατακερματισμένο. Σε μια καθημερινότητα όπου η δουλειά, η διασκέδαση, η άσκηση, η εκπαίδευση, η θεραπεία, η ξεκούραση, εμείς, ο κόσμος αποτελούν σαφώς διακριτές, συχνά ασύνδετες ενότητες. Το φυσικό περιβάλλον κακοποιείται καθημερινά από τις δραστηριότητές μας.
Ας ξεκινήσουμε από εκεί. Ο βιασμός της φύσης, η καταστροφή της είναι βιασμός και καταστροφή του ανθρώπου. Κι αν χαμένοι στη συνήθεια αρνούμαστε να το ακούσουμε, η ψυχή μας, που δε γνωρίζει ατομικά όρια, το νιώθει.
Είμαστε ο κόσμος.
Σε αυτόν τον κόσμο συνυπάρχουν αξεχώριστα ζωή και θάνατος, βία, θυμός, ευχαρίστηση, έρωτας και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Τι άλλο είναι, όμως, πιο βαθιά στην ψυχή μας από την ενοχή και το φόβο; Να ένα σαράκι που τρώει την ύπαρξή μας, σωματική και ψυχική.
Θα αναγκαστούμε, αργά ή γρήγορα, ατομικά και συλλογικά, να αντιμετωπίσουμε το φόβο. Αν ψάξουμε βαθιά, στη ρίζα κάθε αγωνίας μας θα βρούμε το "θάνατο", δηλαδή το φόβο του θανάτου. Ξανά και ξανά θα μας σκοτίζει αυτή η απειλή μέχρι να την αντιμετωπίζουμε. Αυτό απαιτεί γενναιότητα ή απελπισία, μια κάποια αφέλεια ή δυνατή καρδιά, γιατί είναι άλμα στο κενό.
Και τότε ίσως, στο κεφάλι της Μέδουσας θα φυτρώσουν λουλούδια στη θέση των φιδιών.
Τότε κατάλαβα και άρχισα να γελώ: δεν είναι ο θάνατος αυτό που κοιτώ! Γιατί έχω ήδη πεθάνει. Όχι μία, αλλά πολλές φορές. Και δεν το κατάλαβα γιατί έψαχνα ένα οριστικό τέλος, μια εξαφάνιση -κάτι που δεν το έχουμε συναντήσει ποτέ και πουθενά στον κόσμο.
Τότε κατάλαβα ότι έχω ζήσει, όχι μία, αλλά πολλές φορές. Και δεν το είχα καταλάβει γιατί έψαχνα για κάτι μόνιμο, στατικό -παρόλο που κάτι τέτοιο επίσης δεν έχουμε συναντήσει ποτέ και πουθενά.
Και τότε κατάλαβα ότι ζω πεθαίνοντας, πεθαίνω ζώντας. Ζω σημαίνει πεθαίνω και πεθαίνω σημαίνει ζω. Ταυτόχρονα. Γιορτή που δεν τελειώνει δεν υπάρχει. Επιθυμώντας ν' αποφύγω το θάνατο, επιθυμώ να σταματήσω να ζω.
Είναι φυσικό να θέλουμε να προστατευτούμε απ' το θάνατο. Αλλά είναι πιο σημαντικό και πιο επείγον να κατανοήσουμε ότι εξαφανίζοντας το θάνατο, εξαφανίζουμε τη ζωή. Ό,τι δεν αφήνεται να πεθάνει επιστρέφει και μας στοιχειώνει, αναπτύσσεται σαν καρκίνος -και έτσι ξαναβρίσκει φυσικά τον τρόπο του να πεθάνει, να ανακυκλωθεί, να γεννηθεί.
Δεν κερδίζουμε τίποτα. Αλλά υποφέρουμε περισσότερο ζώντας σε αυτή τη μοναξιά της αυταπάτης. Καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα θαυμαστό πολιτισμό, λαμπερό, πολύχρωμο, διασκεδαστικό μέχρι θανάτου. Μέσα στον πολιτισμό μας τίποτα δεν φαίνεται να τελειώνει. Αυτή είναι η θαυμαστή συλλογική μας αυταπάτη και ο καταναγκασμός της συνεχούς κατανάλωσής της.
Αναγκαστικά, ζούμε στον τεχνητό αυτό μικρόκοσμο ως μηχανές: παράγουμε, καταναλώνουμε, λειτουργούμε. Οφείλουμε να επισκευαζόμαστε και όχι να θεραπευόμαστε. Δυστυχώς για την ψυχή μας, αυτή την ηθική επιλέξαμε, της λειτουργικότητας -είναι πράγματι ευφυής και ύπουλη ηθική, που μεταμορφώνει τις αρχαίες δυνάμεις του κόσμου σε "καλό" ή "κακό" εξάρτημα . Κι αν κάποτε αυτή η μεταμόρφωση μας εξυπηρέτησε, ίσως πρέπει να σκεφτούμε αν συνεχίζει να το κάνει.
Είμαστε άνθρωποι, έχουμε μέσα μας -όσο κι αν το φοβόμαστε- τη Γνώση του κόσμου, την ανάμνηση μιας ζωής αρμονικής, αδιαίρετης, φυσικής. Οι δυνάμεις που θεωρούμε ότι υποτάσσουμε και ξορκίζουμε διαπερνούν την ψυχή μας, ζώα, ανθρώπους, φυτά, τον κόσμο. Δε βρίσκουμε τη σωτηρία μας στην άρνηση των δυνάμεων αυτών αλλά στην επίγνωσή τους -το 'γνώθι σαυτόν', είναι το θαυμαστότερο επίτευγμα του πολιτισμού και του ατόμου. Από εκεί πηγάζει η αγάπη, η ανθρωπιά, η συμπόνια, ο Θεός.
Καθένας μας γνωρίζει διαισθητικά αυτό το ταξίδι, καθώς το ζει. Όμως, ξέρε ότι είμαστε σε ένα κρίσιμο σημείο αυτής της συλλογικής μας πορείας. Και θυμήσου, άνθρωπε, ότι σε αυτό το ταξίδι δεν είσαι μόνος.
Από σένα εξαρτάται.
Έτσι σώπασε ο βόας και γλίστρησε πίσω στα δέντρα.
Δεν είναι εύκολη η ζωή. Αλλά είναι όμορφη. Το πώς σε κάθε περίσταση θα βρίσκεται ο τρόπος διαχείρισης των καθημερινών ζητημάτων με ανθρώπινο τρόπο είναι ζήτημα στον πυρήνα του πολιτικό. Εξίσου το να βρούμε ξανά στην καθημερινότητα το χώρο και το χρόνο της επαφής της ψυχής με αυτό που μας ξεπερνά -το ιερό, το θείο, το αιώνιο. Εκεί που ο πολιτισμένος άνθρωπος αποσύρεται αναγνωρίζοντας, με την υποχώρηση αυτή, το δέος της ύπαρξης και ενώνεται ξανά με τον κόσμο.
υποσημείωση: ο λόγος που επιλέγω να μιλήσω για το δυτικό κόσμο και όχι για τον Αμαζόνιο ή το σαμανισμό είναι διπλός. Αφενός γιατί θέλησα να αποφύγω έναν αμιγώς πληροφοριακό, "εξωτικό" ή μυστηριακό χαρακτήρα και αφετέρου γιατί αφορά έναν προσωπικό δρόμο, όχι έναν σωστό ή μοναδικό. Επέλεξα αντ' αυτού να μοιραστώ εδώ αυτές τις σκέψεις που νιώθω ότι μας αφορούν από κοινού.
